Yağmur suyu toplama sistemi doğal su kaynaklarımızı korur

Çatı Sanayici ve İş Adamları Derneği (ÇATIDER) Yönetim Kurulu Başkanı Yaşar Şenal,  22 Mart Dünya Su Günü nedeniyle yaptığı açıklamada, doğal su kaynaklarımızın hızla azaldığı günümüzde suyun verimli kullanılmasının hayati öneme sahip olduğunu söyledi. Şenal, Çevre ve Şehircilik Bakanlığının 23 Ocak 2021 tarihinde  Resmi Gazete’de yayımlanan Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği’ne göre 2 bin metrekareden büyük parsellerde inşa edilecek tüm binaların çatılarında toplanan yağmur sularının, bahçe sulama veya arıtılarak bina ihtiyacında kullanılmak üzere bahçe zemini altında bir depoda toplaması amacıyla “yağmur suyu toplama sistemi” yapılması zorunluluğu getirildiğini  belirterek “Yağmur sularının en verimli şekilde toplanılmasında çatı kaplama malzemelerinin çok büyük önemi var” dedi.

Çatı Sanayici ve İş Adamları Derneği (ÇATIDER) Yönetim Kurulu Başkanı Yaşar Şenal, tüm dünyanın su kaynaklarını daha verimli kullanmak için adımlar atıldığını, azalan su kaynaklarını daha verimli kullanmak ve kuraklıkla mücadele etmek için çatılarda yağmur suyu toplama sistemlerinin bunun bir örneği olduğunu belirterek, Türkiye’de kısa süre önce çok önemli bir düzenleme yapıldığını hatırlattı.

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından hazırlanan Planlı Alanlar İmar Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile kuraklık sorununun giderek artması da dikkate alınarak artık 2 bin metrekareden büyük parsellerde inşa edilecek tüm binaların çatılarında toplanan yağmur sularının, bahçe sulama veya arıtılarak bina ihtiyacında kullanılmak üzere bahçe zemini altında bir depoda toplaması amacıyla “yağmur suyu toplama sistemi” yapılması zorunluluğu getirildi. Ayrıca belediyeler ve ruhsat vermeye yetkili diğer kurumlara, daha küçük parseller için de bu konuda zorunluluk getirebilmeleri yetkisi verildi.

Yağmur suyu hasadı nedir?

Geçmişi Roma dönemindeki çatı tutma sistemlerine kadar uzanan yağmur suyu hasadı yağmur suyunun, yeniden kullanım için yerinde biriktirilmesi ve depolanmasıdır. Binaların çatı ve teras gibi yerlerinde ve balkonlarda toplanan yağmur suları, binanın altında bulunan su depolarında veya sarnıçlarda depolanır. Depolama aşamasının ardından yağmur suyu hidrofor ile basınçlandırılarak kullanım noktalarına harici bir su tesisatı yardımı ile iletilir. Bu su bahçe sulamada, oto yıkamada, evsel kullanımda ve iç mekan ısıtmasında kullanılır. Ayrıca içme suyu, uzun süreli depolama ve yeraltı suyu zenginleştirilmesi gibi diğer amaçlar için de kullanılabilir. Osmanlı Dönemi’nde kullanılan sarnıçlar yağmur suyu hasadının en güzel örneklerinden biridir.

Yağış suyu toplama sistemlerinin verimliliğinde en önemli iki etmen; yağışın temas ettiği çatı kaplama malzemeleri ve su depolarıdır. Çatılarda ve su depolarında malzeme tercihi, sistem verimliliğini hem boyutsal özellikler, geri dönüşüm, modülerlik, taşınabilirlik gibi maliyet yönünden, hem de su kalitesi gibi sağlık yönünden etkilemektedir.

Konutlarda, kullanma suyu miktarı evsel kullanım miktarının yüzde 78’ini oluşturmaktadır. Bu oranın yüzde 59’u konut dışında bahçe sulamasında, yüzde 19’luk kısmı ise konut içerisinde kullanılmaktadır. Konut içerisinde tesisat maliyeti, yağmur suyunun konut dışında kullanılmasını daha uygun duruma getirmektedir. Bu nedenle yağmur suyunun basit bir şekilde toplanılarak bahçe sulamasında kullanılması daha yaygındır.

Çatı yüzeyinden toplanan yağmur suyu, oluk ve iniş borularındaki filtreden geçerek yağmur suyu deposunda toplanmaktadır. Yağmur suyu buradan dalgıç pompa ile depo dışına, bahçeye verilmektedir.

Konut içerisinde; • Yağmur suyu döşeminin kullanıldığı sistemler (tek döşem) • Şebeke döşeminin yağmur suyu döşemini beslediği sistemler, • Yağmur suyu döşemi ile şebeke döşeminin birbirinden bağımsız olarak kullanıldığı sistemler (çift döşem) şeklinde farklı uygulama şeçenekleri bulunmaktadır.

İklim değişiklikleri günlük yaşamı olumsuz etkiliyor

Çatı Sanayici ve İş Adamları Derneği (ÇATIDER) Yönetim Kurulu Başkanı Yaşar Şenal, küresel iklim değişikliklerinin etkilerinin son dönemde günlük yaşamımızda da görülmeye başladığını, özellikle su kaynaklarının hayati öneme sahip olduğunu belirterek, şunları söyledi:

“Ülkemizde geleneksel yapılarda yağış sularının toplanması geçmişte de gördüğümüz uygulamalardan birisi. Toplanan sular sarnıçlarda depolanıp, kullanılıyordu. Su kuyuları da yine yağmur sularından besleniyordu. Bu geleneksel yaklaşımı, günümüzde çok daha teknolojik ve verimli yöntemlerle hayata geçirmek mümkün. Küresel iklim değişikliğinden bahsediyoruz ve beraberinde önümüzdeki dönemlerde kuraklığın gelebileceğini suya ihtiyaç duyacağımızı öngörüyoruz. Suyun yeterli olup olmayacağı soru işareti haline dönüşüyor. Çatıların üzerinden yağmur şeklinde kar şeklinde su akarak gidiyor. Aynı zamanda çatılardan akan suların alt yapı sisteminde dahi direkt doğrudan kirli suya kanalizasyona yöneltildiğini görüyoruz. Yeşil mavi su kavramlarının yanında gri su ki bu küresel ısınma ve iklim değişikliğine karşı geliştirilmiş iyi uygulamalardan biri diye ifade ediliyor, arıtılmış suyun tekrar kullanıma dönüştürülmesi. Ancak biz yapılarda heniz kirli olmayan saf temiz kabul edilen suyu tekrar kullanıma hazır hale dönüşteremiyoruz. Planlama, bu süreçte en kritik aşamadır.”

Doğru çatı kaplama malzemesi tercih edilmeli

Şenal, yağmur sularının toplanmasında çatıdaki kaplama malzemesinin çok önemli bir etken olduğunu belirterek, şunları söyledi:

“Kaplama malzemeleri üretildikleri ham maddeye göre değişik oranlarda su emme oranına sahip. Çeşitli boyutlarda imal ediliyor ve sızdırmaz özellikteler. Kaplama malzemesi tercih ederken, mimari tasarımla uyumlu olması, iklim koşullarına karşı direnci, kullanım ömrü ve yağış suyuyla etkileşimine de dikkat edilmeli. Çünkü çatı kaplama malzemeleri üretildikleri malzemelerin özelliklerinden dolayı yağış sularının toplanmasına doğrudan etki eder.”

Yağış suyu toplama sistemleri ilk yatırım aşamasında yüksek maliyete sahiptir; ancak toplanan yağış suları zaman, mekân ve iş gücü açısından uzun vadede tasarruf sağlayacaktır. Bu sistemlerin yatırım maliyetlerinin zaman içerisinde geri kazanımı, birçok faktöre göre değişiklik göstermektedir. Bunlar kent ölçeğinde; yağış miktarı, yağış sularının toplandığı yapının işlevi ve binanın bulunduğu bölgedeki su fiyatlarıdır. Bina ölçeğinde bakıldığında yağış toplama sistemlerinin verimini etkileyen unsurlar uygulandığı binaların koşulları (yeni ve eski olma durumları), çatı kaplama malzemeleri ve depolar olarak gözlenebilir.

Çatılardan kaplama malzemelerinin yeni ve eski olma durumlarına göre farklı miktarlarda yağış suyu toplanması sistem verimliliğini etkileyen en büyük etkenlerdendir. Bu bağlamda en uygun çatı kaplama malzemesinin tercih edilmesi verimi artıracaktır. Ancak çatı kaplama malzemelerinin seçiminde yağış suyu toplanmasına etkileri ve maliyetleri dışında malzemelerin diğer özellikleri de dikkate alınmalıdır.

Çatı kaplaması tamamlanmış mevcut yapılar için yağış suyu toplama sistemlerinin maliyeti hesaplandığında, kullanılacak malzeme tipine (metal, polimer vb) değişkenlik göstermekle birlikte yapının çatı alanı ve suyun taşınacağı çatı yüksekliği de dikkate alınarak bir rakam ortaya çıkacaktır.

Olası sel felaketlerinin önlenmesinde etkili

Şenal, yağmur suyu toplamanın su kaynaklarının verimliliğinin yanı sıra sel oluşumlarının azaltılmasında da rol oynadığını belirterek, sözlerini şöyle tamamladı:

“Çatılardaki yağış sularının toplanarak kullanılması, aynı zamanda şehir atık su şebekesine verilmekte olan su miktarını da azaltacaktır. Bu da olası sel felaketlerinin önlenmesinde frenleyici etki yaratır. Ayrıca şehrin altyapı bakım ve onarım masraflarında da tasarruf sağlamak mümkün olacaktır. En önemlisi de doğal kaynakların verimli kullanılması sayesinde çevresel sürdürülebilirlik için çok değerli bir adım atmış oluruz.”